Gwinty rurowe różnią się w zależności od norm krajowych i międzynarodowych oraz zakresu użycia. W artykule opisano różnice i kompatybilność pomiędzy gwintami BSPP (lub gazowymi), BSPT i NPT.
Rodzaje gwintów rurowych
Istnieją dwa podstawowe rodzaje gwintów rurowych:
- Równoległy (zwany również prostym) — średnica gwintu rury jest stała.
- Stożkowy — średnica gwintu rury nie jest stała. Zwiększa się lub zmniejsza wraz ze wzrostem długości gwintu.
Istnieją dwa najpopularniejsze standardy gwintów rurowych:
- British Standard Pipe Thread (BSP) oparty jest na gwincie pod kątem 55 stopni. Standard ten został przyjęty na całym świecie (z wyjątkiem Ameryki Północnej).
- American National Standard Pipe Thread oparty jest na gwincie pod kątem 60 stopni. Standard ten jest najczęściej stosowany w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.
Dodatkowo każdy wzór gwintu rury charakteryzuje się określoną liczbą zwojów na cal oraz różnymi kształtami wierzchołków i wgłębień gwintu.
Gwint BSPP
Gwint BSPP (lub gazowy) jest gwintem równoległym w standardzie BSP (litera P na końcu oznacza Równoległy, aby odróżnić go od gwintu stożkowego). Ma stałą średnicę, kąt 55 stopni oraz zaokrąglone wierzchołki i wgłębienia.
Gwinty zewnętrzne i wewnętrzne BSPP są zawsze równoległe, tj. mają ten sam cylindryczny kształt. W przypadku tego rodzaju gwintów zaleca się stosowanie uszczelniaczy.
Gwint BSPT
Gwint BSPT jest gwintem stożkowym w standardzie BSP (litera T na końcu oznacza Taper dla odróżnienia od gwintu równoległego). Średnica gwintu rurowego zmienia się wzdłuż długości gwintu. Gwint BSPT ma ten sam kąt 55 stopni oraz zaokrąglone wierzchołki i wgłębienia.
Gwinty męskie i żeńskie BSPT ściskają się i łączą ze sobą. W efekcie połączenia te są bardziej sztywne, szczelne i nie wymagają stosowania uszczelniaczy.
Gwint NPT
Gwint NPT (National Pipe Taper) jest gwintem stożkowym zgodnym ze standardem American National Standard Pipe Thread. Średnica gwintu rurowego zmienia się wzdłuż długości gwintu. Gwint NPT ma kąt 60 stopni i spłaszczone wierzchołki i wgłębienia.
Połączenia gwintowe NPT nie wymagają również stosowania uszczelniaczy, ponieważ stożkowe gwinty zewnętrzny i wewnętrzny ściskają się i klinują, zapewniając szczelność połączenia.
Poniższy rysunek pokazuje różnicę w kształcie gwintów BSPP, BSPT i NPT:
Czy gwinty BSPP i BSPT są kompatybilne?
Złota zasada jest prosta: stożkowy gwint zewnętrzny (męski) pasuje do stożkowego lub równoległego gwintu wewnętrznego (żeńskiego).
Dlatego gwint zewnętrzny BSPT (stożkowy) jest kompatybilny zarówno z gwintem wewnętrznym BSPT (stożkowym), jak i BSPP (równoległym). Niemniej gwint zewnętrzny BSPP (równoległy) pasuje tylko do równoległego (BSPP) gwintu wewnętrznego, ponieważ nie można go dopasować do stożkowego gwintu wewnętrznego.
Wszystko to wskazano na poniższym schemacie:
Należy pamiętać, że połączenie złącza męskiego BSPT do złącza żeńskiego BSPP wymaga dodatkowego uszczelniacza, w celu zapewnienia odpowiedniej szczelności.
Gwinty BSP i NPT są niekompatybilne, ponieważ mają różne liczby gwintów na cal i kąty gwintu. Próba połączenia złącza męskiego NPT ze złączem żeńskim BSPP lub BSPT spowoduje zablokowanie złącza po kilku obrotach. W wyniku tego nastąpi spiralny wyciek z powodu różnicy w kształcie gwintu.
Kompatybilność z gwintami BSP i NPT
| BSPP żeński | BSPT żeński | NPT żeński | |
| BSPP męski | + | – | – |
| BSPT męski | + | + | – |
| NPT męski | – | – | + |
Które połączenia wymagają adaptera gwintowanego?
Do łączenia gwintów z niekompatybilnymi gwintami wymagany jest adapter gwintu. Należy używać adapterów z odpowiednimi rodzajami gwintów, aby zapewnić sztywne i szczelne połączenia.
Więcej informacji na temat kompatybilnych i niekompatybilnych kombinacji gwintów rurowych można znaleźć w powyższej tabeli.
Które połączenia gwintowe wymagają zastosowania uszczelniacza?
Uszczelniacz jest wymagany w przypadku równoległych lub prostych połączeń gwintowych (np. BSPP).
Uszczelniacz jest również wymagany w przypadku łączenia stożkowego gwintu zewnętrznego z równoległym gwintem wewnętrznym (np. gwint zewnętrzny BSPT z gwintem wewnętrznym BSPP).
Połączenia z gwintem stożkowym (np. BSPT, NPT) nie wymagają stosowania uszczelniaczy, ponieważ gwinty stożkowe zewnętrzny i wewnętrzny ściskają się i klinują, zapewniając szczelne połączenia.
